Discussienotitie: Steun aan jonge mantelzorgers
Regio ('s Hertogenbosch): Commissie Sociaal - 12 februari
Inleiding
Ze weten vaak zelf niet dat ze mantelzorger zijn, de jongeren die soms van kleins af aan voor broertjes en zusjes, vaders of moeders moeten zorgen. Ze nemen dagelijks een belangrijk deel van de zorg op zich voor een ouder met een ongeneeslijke of chronische ziekte, een verslaving of psychische problemen. Of voor een broertje of zusje met lichamelijke of psychische beperkingen als de ouders (te vaak) uit beeld zijn. Het zijn jongeren die daardoor te maken hebben met een lichamelijk maar vooral ook psychisch zware belasting van de zorgtaak op jonge leeftijd.
Ze zijn met velen. Betrouwbare cijfers voor de gemeente ´s-Hertogenbosch zijn er niet, maar uit nationaal vergelijkend onderzoek weten we dat ongeveer 12% van de jongeren thuis mantelzorgtaken verricht. In de gemeente ’s-Hertogenbosch gaat het dan over 3.000 -8.000 jongeren. En ze zijn veelal niet zichtbaar als mantelzorgers voor hun omgeving. Want als er één eigenschap is die jonge mantelzorgers delen dan is het dat ze in stilte hun last dragen. Het begrip mantelzorger kennen ze niet of vinden ze niet op henzelf toepasbaar, ze zien hun thuissituatie als normaal en ze hebben geen idee van het bestaan van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en mantelzorgbeleid dat ook hen zou moeten helpen.
Zorg- en hulpverleners kennen ze vaak wel bij hen thuis. Deze hulp kent één gemene deler: ze komen voor de ouder, het broertje of het zusje, maar niet voor jonge mantelzorgers. De zorgverlening aan zorgvrager vraagt niet om een individuele aanpak maar om een aanpak waar ook aandacht is voor de mantelzorgers. Hetzelfde speelt op school of bij de studie. Daar weten ze ook niet precies welke verantwoordelijkheden door sommige leerlingen gedragen worden. Wel weten ze dat je vaak te laat bent, dat je soms doodmoe in de klas zit en je concentratie en prestaties achterblijven bij medeleerlingen. Aansluiting vinden bij leeftijdsgenootjes wordt met een thuissituatie die veel tijd kost moeilijk, vriendjes/vriendinnetjes thuis uitnodigen onmogelijk.
Als PvdA, CDA, VVD en Bossche Groenen spraken we met hen. Op hun thuishonk bij het platform voor jonge mantelzorgers Vanzelfsprekend!? waren we een avond te gast. Zij deelden hun vaak bijzonder indrukwekkende verhaal. Het gesprek ging over de liefde voor hun familie maar ook over de soms te hoge prijs die zij op jonge leeftijd betalen voor de zorgtaak die ze uitvoeren. Ze gaven aan waar ze gezien en gesteund willen worden en hoe we als gemeente daar aan zouden kunnen bijdragen.
Jonge mantelzorgers zijn een diverse groep inwoners. Deze notitie spreekt over jonge mantelzorgers als een groep inwoners tussen de 12-24 jaar die schoolgaand of studerend zijn of de start van hun werkzame leven moeten combineren met zorgtaken. Vanzelfsprekend JMZ houdt zelf ook deze leeftijdscategorie aan. De meeste jonge mantelzorgers wonen thuis bij de ouder(s), het broertje of het zusje die zij verzorgen, maar sommigen hebben een eigen woonplek in onze stad. Deze groep mantelzorgers is niet de enige specifieke groep waarbij het huidige beleid onvoldoende aansluit bij de wensen en behoeften. Maar deze groep zit in de ‘opstartfase’ van het leven en daardoor heeft het verlenen van mantelzorg een extra grote impact. Mantelzorgbeleid dient ondersteuning te bieden aan de schouders die een zware last dragen. Dat zijn meerdere diverse groepen, dus dat vraagt om beleid met oog voor diverse groepen.
Deze discussienotitie beoogt hun noden en wensen onder de aandacht te brengen. Het doel van deze notitie is de kwetsbare positie van duizenden jongeren op de kaart te zetten. Bij politiek en bestuur, maar vooral ook bij zorgpartners, onderwijsinstellingen, sportclubs, verenigingen, buren en familie. Opdat ze allereerst beter gezien worden, en zodat we ten tweede met deze partijen afspraken kunnen maken over hoe hen te ondersteunen.
Daarom delen we hieronder een aantal gezamenlijke observaties die leiden tot een aantal vragen aan de commissie. Op grond van deze discussie willen we in de gemeenteraad het stadsbestuur vragen om -nu de komende maanden het mantelzorgersbeleid van onze gemeente tegen het licht wordt gehouden- een plan van aanpak voor jonge mantelzorgers hierin mee te nemen. Ook nemen we een voorschot op de zaken die wij voor onze jonge mantelzorgers door het College gerealiseerd zouden willen zien.
Observaties
1. Mantelzorg heeft een niet te onderschatten impact op een jong leven
In de gespreken met Vanzelfsprekend!? kwamen vele persoonlijke voorbeelden naar voren. Maar ook uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat een mantelzorgtaak verrichten als jongere van grote impact is op het persoonlijk leven en de verdere ontwikkeling. Markant, het centrum voor mantelzorg, heeft in 2015 onderzoek verricht naar jonge mantelzorgers. De conclusies waren niet mals. Jonge mantelzorgers hebben last van:
- Psychosomatische klachten: als gevolg van spanningen (Hijnekamp, Doelman-van Geest, & Hoffmans, 2013);
- Fysieke klachten:als gevolg van te zware inspanning (Hill, 1999);
als gevolg van raar of ongewoon gedrag van een familielid
- Sociale uitsluiting en pesterijen: Bridge & Sharp, 2007). Daarnaast raakt contact met leeftijdsgenoten door het gebrek aan tijd en energie op de achtergrond, terwijl dit juist een steunbron zou kunnen zijn. Ook blijkt het voor jonge mantelzorgers moeilijk om aansluiting te houden met hun bestaande vrienden, omdat ze veelal te volwassen zijn voor hun leeftijd;
- Beperking van de ontwikkeling: het uitvloeisel van deze negatieve effecten is voorspelbaar:
jonge mantelzorgers lopen vaker (leer-)achterstanden op, zijn vaker eenzaam en raken eerder zelf in de problemen.
Jonge mantelzorgers worden te weinig herkend
2. Jonge mantelzorgers verlenen een ongekend breed pallet aan hulp thuis. Zorgtaken, schoonmaken, boodschappen, de financiën, de opvoeding van broertjes en zusjes, een schouder om op te huilen: ze zijn manusjes van alles die de gaten dichtlopen. Dat is ongetwijfeld een van de redenen dat ze onvoldoende herkend worden: als ze er niet zouden zijn zou het huishouden vaak instorten en zou de hulpverlening direct doorhebben dat men het hier niet redt.
Hierdoor wordt maar zelden er in kaart gebracht welke zorgtaken een jongere verricht en welke hulp en ondersteuning voor hem/haar daarbij wenselijk of noodzakelijk zijn. Helaas gebeurt dat vaak pas in een te laat stadium. Of zoals een van de jonge mantelzorgers het onomwonden zei: ‘Toen ik na een paar jaar dreigde in te storten werd ik opeens doorverwezen naar een psychiater. Terwijl met een beetje hulp in de periode daarvoor het nóóit zover had hoeven te komen’. Sommige hulpverleners kijken op eigen initiatief om naar jonge mantelzorgers binnen het gezin, maar dit zou beter bekend moeten zijn.
Dit proces voltrekt zich niet alleen thuis maar ook op school, bij de studie, op het werk, bij verenigingen en sportclubs waar de jongeren geleidelijk uit beeld verdwijnen. Jonge mantelzorgers worden onvoldoende ‘gezien’ in de samenleving. Tegelijk zijn er veel jongeren die zich niet als mantelzorger zien maar het wel zijn. Het (beter) in beeld krijgen van jonge mantelzorgers en hun zorgen in ’s-Hertogenbosch is een noodzakelijke stap voor de gemeente, zorg- en onderwijsinstellingen. Belangrijk is dat zij gezien worden en ondersteund waar nodig.
3. Praktische hulp en ondersteuning
Laat er geen misverstand over bestaan, de meeste jonge mantelzorgers zijn blij dat ze samen zijn met hun hulpbehoevende ouder, broertje of zusje. Ook voor hen is het in de basis fijn dat het zorgbehoevende familielid zo lang mogelijk thuis kan blijven. Zij geven liefdevolle zorg aan hun
familielid/leden. Maar praktische ondersteuning is dringend gewenst. Het is niet erg om te koken, of om de boodschappen te moeten doen, of om de steun en toeverlaat van pa of ma te moeten zijn, of om de post af te handelen, of om broertjes of zusjes te helpen met ontbijt te maken en de tas te pakken. Het is combinatie van alle taken samen die het onmogelijk maakt om nog naar school te gaan en je daarnaast nog te kunnen ontspannen met leeftijdsgenoten. Vaak is er behoefte aan
praktische ondersteuning en afspraken met de hulpverlening. Praktische vragen als:
- Wat kan en mag je van een jonge mantelzorger verwachten? En wat moet er simpelweg elders belegd worden?
- Wie bel ik eigenlijk als het thuis even niet meer gaat?
- Waar vind ik hulp als papa of mama in een slechte periode zit, de post niet openmaakt en de rekeningen zich opstapelen?
Ondersteuning met praktisch tips, heldere informatievoorziening die aansluit bij het beleefwereld
van jongeren en achtervang richting professionele hulp voor wanneer dat nodig is zijn dringend gewenst.
4. Respijtzorg
Een beetje jong kunnen zijn, dat mag nooit teveel gevraagd zijn. Juist jonge mantelzorgers verdienen ontspanning, deelname aan sport en cultuur, contact met leeftijdsgenoten, een dagje weg of een noodzakelijke vakantie. Precies dat is het wat er vaak bij inschiet. Dat lukt niet vanwege thuis. Want dan vallen er gaten die niemand anders kan dichtlopen. Als jonge mantelzorgers iets van de samenleving mogen verwachten is het wel dat de samenleving ze omarmt en deelgenoot maakt van alledaags geluk en ontspanning. Daar is respijtzorg voor nodig. Op gezette tijden moet een jonge mantelzorger gewoon alleen even jong kunnen zijn.
5. Bijzondere behoeften
Jonge mantelzorgers hebben met regelmaat bijzondere woonbehoeften. Soms zijn ze net op zichzelf gaan wonen en gaan ze terug naar huis om in de laatste fase voor een ouder te zorgen. Als de ouder niet langer thuis kan blijven of te overlijden komt valt daarnaast ook het dak boven het hoofd weg van de soms net meerderjarige mantelzorger. Juist in deze fase is zekerheid en een veilige plek bijzonder belangrijk. Ook lukt het jonge mantelzorgers naast school of studie vaak niet om nog een bijbaantje te nemen. Dit betekent dat vaak dat ze niet de stap naar zelfstandige woonruimte nabij kunnen maken of snel te maken krijgen met schulden en financiële problemen als ze wel gaan uitwonen. Op het gebied van wonen en inkomen zijn jonge mantelzorgers bijzonder kwetsbaar. Hier
zou aandacht voor moeten zijn binnen het werk & inkomen en beschermend wonen beleid van de gemeente en haar partners, bijv. door de knelpunten en mogelijke (maatwerk) voorzieningen in kaart gebracht worden.
6. Lotgenotencontact met andere jonge mantelzorgers
Aansluiting met leeftijdsgenoten is belangrijk, maar aansluiting met ándere jonge mantelzorgers is wellicht nog wenselijker. De jonge mantelzorgers die met elkaar optrekken binnen Vanzelfsprekend JMZ geven aan hoezeer het contact met jongeren met gelijkende ervaringen hen geholpen heeft. Alleen al het besef dat anderen jouw ervaringen delen maakt het leven makkelijker. Je bent niet alleen. Daarnaast leren jonge mantelzorgers van de ervaringsdeskundigheid van andere (ex) jonge mantelzorgers en biedt het een vertrouwde omgeving om te ontspannen en gevoelens te uiten. De beste steun en toeverlaat van een jonge mantelzorger is vaak een (ex) jonge mantelzorger.
Deze observaties leiden tot de volgende vragen aan de commissie:
1. Herkent u de hierboven geschetste zorgen m.b.t. de problematiek van jonge mantelzorgers?
2. Bent u het met ons eens dat binnen het nieuwe Bossche mantelzorgbeleid een specifieke aanpak moet zijn voor bijzondere groepen, zoals om jonge mantelzorgers en hun
ondersteuningsbehoeften in beeld te brengen?
3. Wat vindt u van de observaties:
1) Inzet op bewustwording/ herkenning bij maatschappelijke partijen en de gemeente;
2) Praktisch ondersteuningsaanbod en achtervang;
3) Respijtzorg en inzet op ontspanning;
4) Aandacht voor jonge mantelzorg in andere beleidsterreinen, zoals inkomen en wonen;
5) Ondersteuning van het netwerk van jonge mantelzorgers en ervaringsdeskundigheid;
4. Welke mogelijke ingrepen die het leven van jonge mantelzorgers zouden kunnen vereenvoudigen ziet u nog meer?
5. Welke rol ziet u daarbij weggelegd voor de gemeente ’s-Hertogenbosch?
Namens de fracties van PvdA, CDA, VVD en Bossche Groenen,
Rianneke Mees, De Bossche Groenen
Freek van Haren, VVD
Pieter Paul Slikker, PvdA
Freek van Genugten, CDA
Home
Volgend bericht
Vorig bericht
Vorige pagina
Meer politiek nieuws
Mail bericht
Stuur foto in
Stuur video in
Print bericht
15210 keer gelezen
